* دانشجوی دکتری بازاریابی بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
مصرف مثل دیگر رفتارهای انسان می‌تواند عقلانی یا غیرعقلانی باشد؛ ولی نظریه‌های کنونی در حوزه تحلیل عقلانیت مصرف‌کننده فاقد معیاری میان ذهنی(مشترک بین همه افراد) برای تفکیک رفتارهای عقلانی و غیرعقلانی مصرف هستند. در این پژوهش کوشش شده است تا با استفاده از روش‌های ترکیبی کیفی و کمّی، یک معیار میان ذهنی برای سنجش عقلانیت مصرف شناسایی و تدوین شود. در فاز اول پژوهش مصاحبه‌های عمیق با یازده نفر از خبرگان حوزه اقتصاد، رفتار مصرف‌کننده و جامعه‌شناسی انجام شد. با اجرا و بررسی مصاحبه‌های صورت‌گرفته، 12 شاخص برای تعریف مصرف غیرعقلانی استخراج شد. این شاخص‌ها با مراجعه مجدد به خبرگان مورد تأیید قرار گرفت؛ سپس با طراحی پرسشنامه‌ای مبتنی بر این شاخص‌ها این پرسشنامه در میان نمونه‌ای 450 نفری از مصرف‌کنندگان تهرانی توزیع شد که 428 پرسشنامه گردآوری و درنهایت 417 پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت. 12 شاخص شناسایی‌شده در مصاحبه با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی به سه مفهوم تقسیم‌بندی شد. این مفاهیم به‌ترتیب عقلانیت مالی، عقلانیت اجتماعی و عقلانیت کارکردی نام‌گذاری شدند. آزمون‌های انجام‌شده نشان داد که ابزار سنجش طراحی‌شده توانایی و استحکام لازم برای سنجش مقوله مصرف غیرعقلانی را دارد
Aronsson, T. & Löfgren, K. G. (2007). WelfareTheory: History and Modern Results. Umea Economic Studies.
Avani, S. (2010). Is Hedonism Equal To Utilitarian. Quarterly Journal of Philosophical Meditations. 6, 8-32. (in persian)
Boudon, R. (1998). Limitations of Rational Choice Theory1. American Journal of Sociology, 104(3), 817-828.
Craven, J. (1992). Social choice: A framework for collective decisions and individual judgements: Cambridge University Press.
Dadgar, Y. Ezati, M. (2003). Rationality In Islamic Economy. The economic Research, 9-10, 1-24 (in persian)
Farokhzad, P. (2005). Manual For Historical Research. Tehran: Tahory. (in persian)
Gigerenzer, G. & Selten, R. (2001). Rethinking Rationality. Bounded Rationality: The adaptive toolbox, 1-12.
Gillham, B. (2000). The Research Interview. London: Rautledge.
Gossen, H. H. (1983). The laws of human relations and the rules of human action derived therefrom: Mit Press.
Hausman, D. M. (2011). Preferences, Value, Choice, and Welfare. Cambridge: Cambridge University Press.
Hoseini, S. (2001). Revenue Alocation Model and Moslem Consumer Behavior. Tehran. Islamic Research Institute for Culture and Thought. (in persian)
Javadi Yeganeh, M. (2008). Sociological Approach To Rational Choice Theory. Sterategy for Culture, 3, 33-64. (in persian)
Jazani, N. Azizi, S. Halvaie, A. (2010). Customer decision making style, Journal of Business Management perspective, 36(3), 9-24. (in persian)
Lionel, R. (1969). Essay on the nature and significance of economic science: Macmillan.
Mandler, M. (2006). Cardinality versus ordinality: A suggested compromise.The American economic review, 96(4), 1114-1136.
McFadden, D. Machina, M. J. & Baron, J. (2000). Rationality for economists? Elicitation of Preferences (pp. 73-110: Springer).
Nasr, A, Karimi, S. (2013). Methods of Interview Data analysis. Research, 1(7), 71-94. (in persian)
Opp, K.D. (1999). Contending conceptions of the theory of rational action. Journal of theoretical politics, 11(2), 171-202.
Renani, M. Sarmadi, H. Ansari, M. (2012). Criticism of Classical Rationality: Bounded Rationality Approach. Comparative Economy, 3(2), 77-99. (in persian)
Richter, M. K. (1966). Revealed preference theory. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 635-645.
Rubinstein, A. (1998). Modeling bounded rationality (Vol. 1): MIT press.
Rutherford, D. (2002). Routledge dictionary of economics. London: Routledge.
Samuelson, P. A. (1938). A note on the pure theory of consumer's behaviour. Economica, 5(17), 61-71.
Samuelson, P. A. (1948). Consumption Theory in Terms of Revealed Preference. Economica, 243-253.
Scott, J. (2000). Rational choice theory. Understanding contemporary society: Theories of the present, 129.
Sen, A. (1973). Behaviour and the concept of preference. Economica,40(159), 241-259.
Simon, H. A. (1982). Models of bounded rationality: Empirically grounded economic reason (Vol. 3): MIT press.
Simon, H. A. Egidi, M. & Marris, R. L. (1992). Economics, bounded rationality and the cognitive revolution: Edward Elgar Publishing.
Steiner, P. (2011). The creator, human conduct and the maximisation of utility in Gossen's economic theory. The European Journal of the History of Economic Thought, 18(3), 353-379.
Weber, M. (2009). The theory of social and economic organization. Simon and Schuster. 158-164.
)